Αριστοξενος

Εδω μαζευουμε διαφορα ενημερωτικα (η διασκεδαστικα) απο την πρωτη σοβαρη πραγματεια γυρω απο μουσικη θεωρια, αυτη του Αριστοξενου απο τον Ταραντα.

Ο Αριστοξενος δειχνει οτι, μεταξυ αλλων, ο επιθετικος χαρακτηρας των nerd - που θα θαψουν ολους τους ασχετους, ξεκινα τουλαχιστον απο την αρχαιοτητα!

Αριστοξενος > Πυθαγορας

Ρωτα οποιονδηποτε για τις απαρχες της Ελληνικης μουσικης και αν εχει καποια θεση και γνωμη επι του θεματος θα μουρμουρισει κατι για τον Πυθαγορα, για μαθηματικη ευφυια, την αρμονια των αριθμων και των ουρανων και αλλα τετοια.

Ελα ομως που ολα αυτα ειναι fake news.

Ο Αριστοξενος ηταν εντελως ενημερος των Πυθαγορειων θεωριων, αλλα δεν μασουσε. Ο Αριστόξενος θεωρεί ότι ο υπολογισμός των διαστημάτων δεν πρέπει να γίνεται με βάση τις αριθμητικές πράξεις, αλλά με βάση την εκτίμηση του αυτιού. Με αλλα λογια, η αισθηση μας της μουσικης δεν ειναι καποιο μαθηματικο παιχνιδι αλλα ενα ψυχοσωματικο φαινομενο.

Η ιστορικη εξελιξη της μουσικης και η συγχρονη ψυχολογια και μουσικολογια δικαιωσαν τον Αριστοξενο. Απο το μυθικο Πυθαγορα και μετα ατελειωτοι θεωρητικοι της μουσικης προσπαθησαν να τετραγωνισουν τον κυκλο, να εφευρουν τα τελεια συστηματα που να προσεγγιζουν καποια υποβοσκουσα τελειοτητα. Χαμενος κοπος. Απετυχαν ολοι.

Βεβαια η αναλυση των (μαθηματικα στοιχειωδων) λογων των αρμονικων μιας χορδης εχει νοημα. Αρκετα απο τα απλα μουσικα φαινομενα ξεκινουν απο εκει. Εν τελει οι παλλουσες χορδες ειναι ενας φυσικο ηχος που βγαινει καθε φορα που δονείται καποιο τεντωμενο ελαστικο αντικειμενο. Ολοκληρη μαθηματικη θεωρία εχει αναπτυχθει απο τον Φουριε για να εξηγησει τι γινεται. Το αυτι και το μυαλο μας "αναγνωριζει" καποιες αρμονικες. Αλλα καπου εκει τελειωνει η ταυτιση με τις δονησεις του συμπαντος. Βεβαια για τους χιππηδες και υπο την επιρροια ουσιων η σχεση μπορει να παει βαθυτερα.

Αλλα για σκληροτραχηλους ορθολογιστες αρκει να αναλογιστουμε οτι αν ακουσουμε παλλομενες επιφανειες, οπως οι γνωστες μας... καμπανες, οι αρμονικες τους δεν ακουλουθουν καθολου τις "ουρανιες αρμονιες" της χορδης. Ισως να φταιει οτι την εποχη του Πυθαγορα δεν ειχαν ακομη καμπανες... η δεν ηξερε για ποιον χτυπαει η καμπανα. Ακομη χειροτερα αν το μουσικο οργανο ειναι καποιο στερεο, οπου αναλογα με το σχημα του και την κατανομη μαζας κλπ. μπορεις να παρεις οτι αρμονικες σειρες θελεις.

Πως προεκυψε λοιπον η λαγνα αριθμολογια της μουσικης; Πολυ απλα γιατι υπηρχε και υπαρχει ενα υπαρκτο μουσικο προβλημα. Ενω η φωνη εχει εκταση μονο λιγο πανω απο μια οκταβα, αντε το πολυ δυο, τα μουσικα οργανα γρηγορα καλυψαν πολυ περισσοτερες οκταβες (και σημερα ο ψηφιακος ηχος καλυπτει ολη το φασμα συχνοτητων που μπορει να ακουσει το αυτι).

Το προβλημα ειναι λοιπον το εξης: Αν συμβαινει η μουσικη μας παραδοση να επιλεγει καποιες συγκεκριμενες νοτες (κλιμακες, δρομους, μακαμ, ηχους) ως ιδιαιτερες, και αν τα μουσικα οργανα που χρησιμοποιουμε τυχαινει να ειναι μονοδιαστατα (εγχορδα, πνευστα κλπ). τιθεται το θεμα πως οι βασικες μας νοτες θα επεκταθουν σε πανω απο μια οκταβες. Και αυτο γιατι οταν παιζουν μαζι πολλα και διαφορετικα οργανα, καποια θα παιζουν ψηλα, καποια χαμηλα και παει λεγοντας. Θα πρεπει λοιπον να δεσουν αρμονικα ολες οι επικαλυπτομενες νοτες, να ακουγονται καλα μαζι δηλαδη, να μην ειναι χαος απο συχνοτητες που σχηματιζουν κακοηχα διακροτηματα. Οταν λοιπον εχουμε γραμμικα οργανα στα οποια οι αρμονικες ακολουθουν σχετικα ευκολους κανονες, υπαρχει μια ελπιδα να ορισουμε τα διαστηματα ετσι ωστε οι νοτες σε ολες τις διαφορετικες οκταβες να συμπεριφερονται ομορφα.

Στη δυτικη μουσικη οπου η πολυπληθης συμφωνικη ορχηστρα εκανε το προβλημα επιτακτικο, παρα τις εντατικες και πολυχρονες προσπαθειες για μια ομορφη θεωρια, τελικα το προβλημα λυθηκε δια ροπαλου. Με εναν μαθηματικο τυπο που δεν εχει να κανει τιποτε με τους μυστηριακους λογους του Πυθαγορα (εισαγει ασχημες και ακατανοητες μαθηματικες ριζες). Εβαλε ομως τις νοτες στη θεση τους (η τουλαχιστον σε καποια θεση).

Γιαυτο λοιπον αν θελουμε να αφουγκραστουμε - χιλιετιες μετα - πως μπορει οι αρχαιοι ημων προγονοι να ένοιωθαν τη μουσικη, ο "εμπειρικος" Αριστοξενος ειναι ο κλειδοκρατορας. Συν τοις αλλοις, σωζεται και το συγγραμα του επι της μουσικης ενω τον Πυθαγορα τον ξερουμε απο μεταγενεστερους του που εζησαν αιωνες μετα.

Βοηθαει το να ακους τις αληθειες κατευθειαν απο το στομα του αλογου! Ας ξεκινησουμε λοιπον.