Museo National de Archeologia, Anthropologia y Historia

2η μέρα: Πέμπτη 5 Αυγούστου 2015, Λίμα

Η μακρυά, σπουδαία και πονεμένη ιστορία του Περού. Τι μάθαμε ή θυμηθήκαμε στο μουσείο:

Τα σημερινά σύνορα του Περού περιλαμβάνουν ένα μεγάλο κομμάτι των Άνδεων, καθώς και της ζούγκλας του Αμαζονίου. Την περιοχή χτυπάνε μεγάλοι καταστροφικοί σεισμοί και κάθε μερικές εκατοντάδες χρόνια το φαινόμενο El Νinio φέρνει καταποντισμούς, ή μεγάλες ξηρασίες κατα τόπους και, κατά συνέπεια, οικολογική κατάρρευση.

Οι πρώτοι άνθρωποι που φτάσανε εδώ-σύμφωνα με την καθιερωμένη θεωρία- παράτησαν την Ασία, που μάλλον είχαν βαρεθεί, πέρασαν τον Βερίγγειο πορθμό, που βρέθηκε μπροστά τους και πήραν την κατηφόρα της Αμερικής. Κόψανε την κεντρική Αμερική, και τράβηξαν στην ενδοχώρα της Νότια Αμερικής, που μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων ήταν σαβάνα και όχι ζούγκλα. Έτσι οι σημερινοί ιθαγενείς του Περού (και του Εκουαδόρ και της Βολιβίας) φτάσανε μακρυά: είναι οι μετανάστες που κάνανε τον μακρύτερο δρόμο απο τη κοιτίδα του μοντέρνου ανθρώπου, την ανατολική Αφρική. Σε αντίθεση με τους μετανάστες της Ευρώπης και της Ασίας που ήταν συνεχώς σε επαφή μεταξύ τους στους δρόμους της ιστορίας, οι Ινδιάνοι της Αμερικής (όπως τους ονομάσαμε κατά λάθος οι μοντέρνοι Ευρωπαίοι) δεν πρέπει να ξανάδαν άλλον άνθρωπο. Κι έτσι η τοπογραφία της Γης και η ιστορία της ανθρώπινης μετανάστευσης στήσανε ένα ανεπανάληπτο πείραμα εναλλακτικών (παράλληλων κι ανεξάρτητων) ανακαλύψεων της γεωργίας, της κοινωνική οργάνωσης σε πόλεις, της μεταλλουργίας κι όλων των ανθρώπινων.

Στα παράκτια και τα υψίπεδα του Περού άνθισαν εδώ και χιλιετίες διάφοροι πολιτισμοί, τοπικά, για μερικές εκατοντάδες χρόνια και μετά σβήσανε, αφήνοντας πίσω τεράστια, αρχιτεκτονικά πολύπλοκα, συγκροτήματα τελετουργικού χαρακτήρα, κιούπια και αμφορείς μεγάλης ποικιλίας σχεδίων και καλλιτεχνικής ευρηματικότητας.

Λαιμοί μπουκαλιών: κουφοί αμφορείς, με στόμιο που χρησιμεύει και σαν χερούλι.

Δυστυχώς δεν μας έχουν αφήσει καμία ιστορία ποτέ μα ποτέ δεν στρίψανε στο δρόμο της γραφής. Ίσως κάποιος πτωχός- πλην τίμιος- εφοριακός στο παλάτι του αυτοκράτορα των Ίνκα θα είχε σε ένα εναλλακτικό μέλλον για πρώτη φορά την φαεινή ιδέα να καταγράψει τις οφειλές σε δέρμα λάμα, με φτερό κόνδορα βουτηγμένο σε ώχρα των Άνδεων. Δεν θα το μάθουμε ποτέ! Η παράλληλη και ανεξάρτητη πορεία αυτού του πολιτισμού κόπηκε απότομα (κυριολεκτικά με το μαχαίρι) το 1532 (δια χειρός Francisco Pizarro, που ειρήσθω εν παρόδω- δεν ανακάλυψε την Pizza!) .

Μέχρι και την εποχή που ήρθαν στα πράματα οι Ίνκας, με τον Pachacuti σε ρόλο Μ. Αλέξανδρου να ενοποιεί την επικράτεια σε αυτοκρατορία (την εποχή που η Πόλη έπεφτε στους Οθωμανούς), οι προπάτορες τους περί άλλων ετύρβαζαν. Είχαν δαμάσει φύση ατίθαση και παράταιρη: Απ' την ζούγκλα ως την στέπα των Άνδεων, σε υψόμετρα 3-4 χιλιόμετρα, μέχρι την έρημο που βρέχει ο Ειρηνικός. Κι είχαν φτιάξει κοινωνία δίκαιη με πολύπλοκες δομές με δικαιώματα στις γυναίκες και απουσία σκλάβων (βρε κάτι πράματα!) Έχουν μείνει κάτι μυστήρια κομποσχοίνια να καταγράφουν την οικονομική δραστηριότητα χρησιμοποιώντας σαν κωδικό τη θέση, το μήκος, το χρώμα, τον αριθμό και το πάχος ίσως των κόμπων, που ωστόσο δεν έχουν ακόμη αποκωδικοποιηθεί. (Να μερικά διδακτορικά αρχαιολογίας, ιστορίας, κρυπτογραφίας και βάλε!)

Ινκανή και αναγκαία βάση δεδομένων.

Μετά τους έπιασε φαγωμάρα. Εμφύλιοι, που όμως δεν θα τους βλέπανε σαν εμφύλιους τότε αφού ήταν διαμάχες με άλλες φυλές. Αρκεί όμως ο ερχομός των πραγματικά ξένων των Ισπανών, σ΄ αυτήν την περίπτωση για να καταδείξει του λόγου το προφανές. Βρεθήκανε καλοθελητές, να πολεμήσουν στο πλευρό των conquistadores (κατακτητών) και η συνέχεια έγινε ιστορία κυριολεκτικά, καταγραμμένη! Απ τα 20 εκατομμύρια Ίνκας σε μερικές δεκαετίες μείνανε 10 Έβαλε το χεράκι της και μια ξεγυρισμένη ιλαρά εισαγωγής made in Spain.

Και παράλληλα ξεκίνησε το πλιάτσικο των ορυκτών: ο χρυσός και το ασήμι και τα άλλα μέταλλα των ‘Ανδεων. Και κάτι γλαφυρές συνταγές για το τι απόγονος βγαίνει από τη μίξη όλων των συνδυασμών παρούσων φυλών (Ισπανών, Ιθαγενών, Αφρικανών που τους έφεραν σκλάβους οι κατακτητές) να βγάζουν meztitos, cholos κι άλλους εύηχους χαρακτηρισμούς. Αλλά μαζί κι η διάδοση τόσων φυτών και ζώων που δίχως αυτών δεν θα φανταζόμασταν την καθημερινότητα μας: πατάτες, καλαμπόκι, φασόλια, γαλοπούλα — να τ΄ αφήσω?

Το Περού είναι η τελευταία χώρα της Λατινικής Αμερικής που ανεξαρτητοποιήθηκε, το 1821, 28 Ιουλίου, σημειωτέον Οι ήρωες της απελευθέρωσης, ο San Martin της Αργεντινής κι ο Bolivar της Βενεζουέλας (που μετά έγινε νόμισμα). Τους Ισπανούς τους πήρε καμιά 50ετεία να καταπιούν την γκουσταρίτσα και να τους αναγνωρίσουν. Είχαν προηγηθεί βασιλιάδες Βουργουνδίας, εξαιρετικά παιδιά, από σπίτι! Ακολούθησαν πόλεμοι επεκτατικοί, ασταθείς κυβερνήσεις, ενωτικοί αγώνες (με Βολιβία), πραξικοπήματα, χούντες τα γνωστά. Στο τέλος του 19ου αιώνα οι Περουάνοι πολεμούσαν τους Εκουαδορινούς -ά και τους Χιλιανούς (αυτοί είναι όπως λέμε οι της γείτονος χώρας 😉 )

Είχαν στο μεταξύ περάσει μισό αιώνα εύκολου πλούτου κι ευημερίας πουλώντας κουτσουλιές γλάρων στους Ευρωπαίους για χρυσό. (Οι εν λόγω σκατούλες ήταν περιζήτητο λίπασμα για τις ευρωπαϊκές καλλιέργειες είμαστε λοιπόν όλοι ολίγον-τι Περουάνοι, αν μη τι άλλο έχοντας μετουσιώσει περουανο-γλαρο-κουτσουλιά). Λίγο το εύκολο χρήμα, λίγο το μεγάλο έργο της σιδηροδρόμισης της χώρας, ήρθε κι ο πόλεμος του Ειρηνικού (κάτι ονόματα που πανε και βρίσκουν κάποιοι πόλεμοι!) ήρθε η χώρα και . (μάντεψε, μάντεψε!) . φαλίρισε!

Η ώρα πέρασε και το μουσείο αποφάσισε να κλείσει πριν να έχουμε κλείσει εμείς με την ιστορία του Περού. Το τελευταίο έκθεμα που προλάβαμε είχε την παρακάτω λεζάντα. Ακολουθεί η μετάφραση, σε Νέα Ελληνικά:

Ακολούθησε πολιτική λιτότητας. Έπεσε στον Κασέρι να υπογράψει το μνημόνιο με τον οίκο χάριτος (το 1889), στο οποίο αναλάμβανε την ευθύνη της αποπληρωμής του χρέους στους Άγγλους επενδυτές. Το αντάλλαγμα ήταν η παραχώρηση της εκμετάλλευσης των σιδηροδρόμων για 66 χρόνια και η είσπραξη των εσόδων από τις εξορύξεις των ορυχείων. Η συμφωνία αυτή αποτέλεσε μέρος της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, μια παρέμβαση που έτυχε σκληρής κριτικής από τη Βουλή.

Δυστυχώς δεν προλάβαμε να μάθουμε τη συνέχεια..