Στοιχεια των κλιμακων-μακαμ-δρομων

Τα βασικα στοιχεια

• Η Βασικη νοτα.
• Δεσποζοντες φθογγοι
• Οπλισμος
• Ελξεις
• Φθορες
• Πορεια
• Μεταθεση

Βαση

Ειναι η πρωτη (χαμηλοτερη) νοτα πανω στην οποια χτιζεται η κλιμακα.

Π.χ. ο πρωτος ηχος εχει το Πα. Ουσακ μακαμ με βαση το ντουγκιαχ (Ρε).

Στην βαση μπαινει η εναρμονιση και το ισο. Η πρωτη νοτα του ισου ειναι η πιο σημαντικη.

Εδω μπαινουν τα χαμηλατερα οργανα και αφορα την κιθαρα που θα κρατηση την τονικη. Δηλαδη καποιος θα παιξει μια μελωδια και η κιθαρα θα παιξει την τονικη της μελωδιας αυτης.

Επισης οταν καποιος κανει αυτοσχεδιασμο θελουμε εναν ισο.

Η βαση δεν συμπιπτει με την νοτα εναρξης του τραγουδιου, πολλες φορες ουτε και με το κλεισιμο αν και το τελος ειναι πιο συχνα το ιδιο με την τονικη.

Δεσποζοντες φθογγοι

Η βαση και ο δεσποζων φθογγος κανει κλειστο αρμονικο συστημα με το οποιο μπορουμε να συνοδεψουμε την μελωδια.

Π.χ με ΡΕ σαν τονικη και ΛΑ σαν δεσποζουσα εχουμε το ΡΕ-ΛΑ σαν συνοδια. Ετσι παιζει το λαουτο (στεριανο και νησιωτικο) οταν θελει να συνοδεψει το βιολι. Το βιολι αναλαβμανει τη μελωδια και λαουτο κυνηγαει τις βασεις στις οποιες καταληγει η μελωδια.

Πρωτολειος τροπος εναρμονησης που συμβαινει και με την κιθαρα. Στο ρεμπετικο οταν το κομματι ειναι τροπικο απλοποιουμε την συγχορδια αν το περιβαλλον της μελωδιας ειναι μεσα σε τεταρτη οχι πεμπτη. Ο κιθαρας πρεπει να μαντευει τις απολιξεις που υπαρχουν απο μουσικη φραση σε μουσικη φραση. Αν ειναι δηλαδη μεσα σε διαστηματα πεμπτης η τεταρτης.

Αν ακουγεται πεμπτη μπορει να παιξει και τριτη (για συγκερασμενο συστημα με σκληρα διαστηματα). Ομως σε μαλακα διαστηματα η τριτη ειναι κινουμενη. Πρεπει λοιπον να υπαρχει γνωση της κλιμακας και ακουσμα της μελωδικης δομης ακομη και για οργανο που δεν παιζει τη μελωδια.

Η κινηση των δρομων δημιουργει καταληξεις. Εκει που καταληγει γινεται μια σταση. Σε αναλογια με το λογο, καποιες στασεις ειναι ατελεις (σαν ενα κομμα, δισταγμος), καποιες στασεις ειναι εντελεις (ανω τελια απο οπου ξεκιναει μια συνεπεια της προηγουμενης προτασης) και καποιες τελικες.

Αν η σταση ειναι καποια αλλη νοτα της κλιμακας (απο την βασικη η τη δεσποζουσα) μπορε να διαφοροποιησει το δρομο.

Οταν το οργανο ειναι συγκερασμενο η σταση ειναι καθαρη. Σε ασυγκεραστο μπορει να ειναι στα εσωτερικα περασματα και σε καποιους αλλου μπερντεδες για λογους χρωματος.

Οπλισμος

Οι νοτες που συνηθιζει ενας δρομος. Καθιερωνεται απο τη χρηση.

Μινορε σε ενα δρομο. ΡΕ, ΜΙ, ΦΑ, ΛΑ, ΣΙ υφεση, ΝΤΟ.

Πρωτη σταθερη νοτα: ΣΙ υφεση. Λαθος να το πουμε ΛΑ διεση γιατι δεν πρεπει να επαναλαβουμε δυο νοτες.

Καθε αλλοιωμενη νοτα εχει δυο ονοματα και στα μακαμ περισσοτερα.

Τυχαιες αλλοιωσεις

Αν παιξουμε μια αλλοιωμενη νοτα "για λιγο" και μετα επιστρεψουμε στις νοτες του οπλισμου μιλαμε για τυχαια αλλοιωση.

Πχ ενα ΝΤΟ διεση για λιγο (αντι για ΝΤΟ)

Αν ομως μονιμοποιηθει πχ. και ΣΙ υφεση και ΝΤΟ διεση, πρεπει να ξανασκεφτω απο την αρχη τον οπλισμο. Στην Ευρωπαικη μουσικη δεν υπαρχει αυτος ο οπλισμος τυπικα γιατι δεν υπαρχει το φαινομενο της τροπικοτητας. Δεν υπαρχουν μονο οι σειρες των διεσεων και των υφεσεων. Στους δρομους και τα μακαμια εχει το καθενα τον οπλισμο του.

Ελξεις

Η φωνητικη αναλογια: καποιος προσπαθει να τραγουδησει μια νοτα και να παει λιγο παραπανω αλλα δεν την φτανει. Θα τεντωσει με την φωνη του για να βρει τη νοτα.

Παραδειγμα καναρινι μου γλυκο. ΝΤΟ διεση στο τελος γινεται ΝΤΟ φυσικο.

Διαφορα της αλλοιωσης απο την ελξη.

Φθορες και Χροες

Μονιμες αλλοιωσεις. Αναλογια με την μετατροπια της Δυτικης μουσικης (modulation). Αλλαζει ο οπλισμος της κλιμακας.

Στη βυζαντινη μουσικη μπορει να υπαρχει φθορα που θα δημιουργησει διπλη αλλοιωση.

Αν εχω ενα τετραχορδο μπορε να αλλαξω τις δυο (κινουμενες) νοτες.

Πορεια

Η κλιμακα εχει παντα μια πορεια. Π.χ. Ανιουσα η κατιουσα. Επισης ανιουσα και κατιουσα.

Γραφημα / οπτικοποιηση της μουσικης.

Αξονας Υ - τονικο υψος Αξονας Χ - χρονος

Πχ. Φραγκοσυριανη. Ξεκιναει απο την τριτη νοτα της σκαλας. Δεκα φορες η η ιδια νοτα (ευθεια γραμμη). Μετα κατεβαινει.

Η πορεια της μελωδιας δημιουργει ενα οπτικο σχημα (γραφημα).

Μεταθεση

Παιρνω μια νεα νοτα της κλιμακας και ξαναχρησιμοποιω το τετραχορδο της βασης.

Τετραχορδο Ραστ απο τη νοτα Νεβα.

Διαλειμα